همی‌پلژی نوعی بیماری است که در اثر آسیب مغزی یا آسیب نخاعی ایجاد می‌شود و به فلجی در یک طرف بدن می‌انجامد. این بیماری باعث ضعف، مشکلات مربوط به کنترل عضلات و سفتی عضلات می‌شود.
از این رو درمان فلج مغزی همی‌پلژی در جامعه امری مهم است میزان علائم فلج همی‌پلژی بسته به محل و میزان آسیب‌دیدگی در انسان متفاوت است. به نوعی از همی‌پلژی قبل از تولد، هنگام تولد یا در ۲ سال اول زندگی ایجاد شود، به عنوان همی‌پلژی مادرزادی شناخته می‌شود. اما اگر بعداً ایجاد شود، به نام همی‌پلژی اکتسابی شناخته می‌شود. درمان همی‌پلژی امروزه پیشرفت زیادی نموده است. متخصص کاردرمانی در درمان همی‌پلژی به بیمار کمک می‌کند تا توان خود را در زندگی روزمره بهبود بخشند. در ادامه به بررسی دلایل بروز همی پلژی و گزینه‌های رایج درمانی آن می‌پردازیم.
درمان همی‌پلژی صورت
افراد مبتلا به همی پلژی صورت، فلجی عضلات را در یک طرف صورت خود تجربه می‌کنند. همی‌پلژی صورت ممکن است با همی‌پلژی جزئی در سایر قسمت‌های بدن همراه باشد.
درمان همی‌پلژی نخاعی
همی‌پلژی نخاعی به نام سندرم براون-سیکارد نیز شناخته می‌شود. در این بیماری یک طرف نخاع دچار آسیب شده که منجر به فلجی در همان طرف بدن می‌شود. همچنین باعث از بین رفتن احساس درد و دما در طرف مقابل بدن می‌شود.
درمان همی‌پلژی طرف مقابل
این نوع همی‌پلژی اشاره به فلج در طرف مقابل بدن اقسمتی است که آسیب مغزی در آن رخ می‌دهد.
درمان همی‌پلژی اسپاستیک
همی‌پلژی اسپاستیک نوعی فلج مغزی است که عمدتاً در یک طرف بدن تأثیر می‌گذارد. ماهیچه‌های طرف آسیب‌دیده دائما منقبض یا دچار اسپاسم هستند.
درمان همی‌پلژی متناوب دوران کودکی
همی‌پلژی متناوب دوران کودکی معمولاً در کودکان کمتر از ۱۸ ماه رخ می‌دهد. این نوع همی‌پلژی یک یا هر دو طرف بدن را به طور مکرر تحت تأثیر قرار می‌دهد.
فلج مغزی یک اصطلاح گسترده‌تر از همی‌پلژی است و شامل انواع مختلف اختلالاتی می‌شود که بر ماهیچه‌ها و حرکت بیمار تأثیر می‌گذارد.
فلج مغزی یا قبل از تولد یا در چند سال اول زندگی ایجاد می‌شود. بزرگسالان دچار فلج مغزی نمی‌شوند اما فرد مبتلا به فلج مغزی ممکن است با افزایش سن متوجه علائم آن شود. شایع‌ترین علت بیماری همی‌پلژی در کودکان سکته مغزی است که در رحم رخ می‌دهد.
علل همی‌پلژی
سکته مغزی
سکته مغزی یکی از شایع‌ترین علل همی‌پارزی است. شدت ضعف عضلانی که تجربه می‌کنید می‌تواند به اندازه و محل سکته مغزی مرتبط باشد. سکته مغزی در رحم شایع‌ترین علت همی‌پلژی در کودکان است. در مقاله کاردرمانی سکته مغزی بطور کامل راهنمایی شده است. بهترین راه کاردرمانی همی پلژی میباشد
عفونت مغزی
یک عفونت مغزی می‌تواند باعث آسیب دائمی قشر مغز شود. بیشتر عفونت‌ها توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شوند اما برخی از عفونت‌ها نیز ممکن است ویروسی یا قارچی باشند.
ضربه مغزی
ضربه ناگهانی به سر می‌تواند باعث آسیب دائمی مغز شود. اگر تروما فقط یک طرف مغز شما را تحت تأثیر قرار دهد، ممکن است همی‌پلژی ایجاد شود. علل عمده تروما شامل تصادف اتومبیل، آسیب ورزشی و ضرب و شتم است.
ژنتیک
جهش بسیار نادر ژن ATP1A3 می‌تواند باعث ایجاد بیماری شناخته شده‌ای به نام همی‌پلژی متناوب در کودکان شود. در این نوع همی پلژی، علائم بیماری به طور متناوب می‌آیند و می‌روند. این اختلال در حدود ۱ از ۱ میلیون نفر رخ می‌دهد.
تومورهای مغزی
تومورهای مغزی می‌توانند منجر به انواع مشکلات جسمی از جمله همی‌پلژی شوند. علائم همی‌پلژی ممکن است با رشد تومور بدتر شود.
علائم همی‌پلژی
همی‌پلژی می‌تواند در سمت چپ یا راست بدن شما تأثیر بگذارد. هر کدام از قسمت‌های مغز شما تحت تأثیر قرار گیرد، علائم در طرف مقابل آن بروز خواهد کرد.
بسته به شدت بیماری، علائم ان متفاوت خواهد بود. علائم همی‌پلژی شامل موارد زیر است:
- ضعف عضلانی یا سفتی عضلات در یک طرف
- اسپاسم عضلانی یا انقباض دائمی عضله
- ضعف مهارت‌های حرکتی ظریف
- مشکل در راه رفتن
- تعادل ضعیف
- مشکل در گرفتن اشیاء
کودکان مبتلا به همی‌پلژی ممکن است برای رسیدن به نقاط عطف رشد نسبت به همسالان خود به زمان بیشتری نیاز داشته باشند. همچنین ممکن است در هنگام بازی فقط از یک دست استفاده کنند یا یک دست خود را مشت کنند.
اگر همی‌پلژی در اثر آسیب مغزی ایجاد شود، آسیب مغزی می‌تواند باعث علائمی شود که مختص همی‌پلژی نیستند، مانند:
- مشکلات حافظه
- مشکل در تمرکز
- مشکلات گفتاری
- تغییر رفتار
- تشنج
در ادامه به این موضعات خواهیم پرداخت : درمان همی پلژی ، کاردرمانی همی پلژی ،کلینیک درمان همی پلژی بزرگسالان، مرکز کاردرمانی درمان همی پلژی
درمان همی‌پلژی با کاردرمانی
متخصصین کاردرمانی به کودکان کمک می‌کنند تا در یادگیری، بازی و رشد خود موفق شوند. هنگامی که مهارت و قدرت نتواند توسعه یا بهبود یابد، کاردرمانی همی پلژی راه حل‌ها و منابع خلاقانه‌ای را برای کمک به فرزند شما در انجام فعالیت‌های روزانه آن‌ها ارائه می‌دهد.
متخصصین کاردرمانی در مرکز کاردرمانی درمان همی پلژی ممکن است به طور خاص به کودکان مبتلا به همی‌پلژی در انجام کارهایی مانند بهبود عملکرد دست، تقویت دست، شانه و نیم تنه و مهارت خوردن کمک کنند. درمانگران همچنین ممکن است یک اسپلینت دست را برای استفاده فعال یا برای کشش شب توصیه کنند. بعضی از درمانگران در واقع اسپلینت را می‌سازند. برخی دیگر ممکن است دست فرزند شما را اندازه بگیرند و یک تکه اسپلینت برای او سفارش دهند. در مدارس متخصصین حرفه‌ای توانایی‌های کودکان را ارزیابی می‌کنند، توصیه یا درمان لازم را ارائه می‌دهند، تجهیزات کلاس را اصلاح می‌کنند و به طور کلی به کودکان کمک می‌کنند تا در حد امکان در برنامه‌ها و فعالیت‌های مدرسه شرکت کنند. متداول است که برای کودکان مبتلا به همی‌پلژی، متخصص کاردرمانی با اندام فوقانی کودک کار می‌کند.
کلینیک درمان همی پلژی بزرگسالان و کلینیک درمان همی پلژی کودکان معمولا یکسان هستند
در ادامه موارد درمان همی پلژی را بررسی خواهیم کرد
ایده‌های سوپیناسیون (برگرداندن دست، گرفتن کف دست به سمت بالا)
-
گرفتن آب حوله با پیچاندن آن
-
بالا و پایین بردن بطری آب یا روغن
-
به آن‌ها بگویید: “کف دست خود را بالا بیاورید” تا یک میان وعده یا فینگرفود به شما بدهیم
-
ورق زدن کتاب.
-
بازی “گل یا پوچ” ، به این صورت که چیزی را در یک دست خود پنهان می‌کنید و هم‌بازی شما باید حدس بزند که آن به اصطلاح “گل” در کدام دستتان است، آن‌گاه شما هر دو کف دست خود را بالا می‌آورید و آن‌ها را باز می‌کنید. اگر حدس او درست باشد یک امتیاز می‌گیرد. اگر درست نباشد، شما امتیاز می‌گیرید.
-
یک “اسلینکی” ساده یک اسباب بازی عالی برای تقویت سوپیناسیون است.
-
چیزهایی با مخروط‌ها بسازید (به عنوان مثال، قرقره‌های دور ریخته شده از کارخانه‌های نساجی). شما می‌توانید برج بسازید یا آن‌ها را برای “بولینگ” کنار هم بچینید و غیره. اگر شما مخروط را طوری در دست کودک قرار دهید، یا کودک طوری مخروط را در دستش بگیرد که نزدیک به انگشت شست او باشد، کودک مجبور است حداقل برای خنثی کردن محل قرارگیری مخروط، کف دست خود را به سمت بالا بچرخاند.
-
برای بچه‌های بزرگتر، گرفتن یک آهنربا (نوع و اندازه متناسب با نیاز کودک) و هدایت یک “ماشین” مغناطیسی در طول مسیر (مسیر روی oak tag یا کاغذهای به نازکی آن، اما محکم، کشیده شده است) ایده خوبی است. در این بازی، مسیر با دست سالم نگه داشته می‌شود و کودک آهنربا را در دست آسیب‌دیده در زیر مسیر هدایت ماشین نگه می‌دارد.
-
اسپلینت همراه با تسمه‌های سوپیناتور مخصوصاً برای کودکانی که مبتلا به سوپیناسیون فعال هستند.
-
بازی با شن یا آب می‌تواند بسیاری از حرکات چرخش مچ دست و کف دست را تقویت کند. این بازی‌ها می‌توانند به صورت برداشتن شن یا آب با ابزار قاشقی شکل و ریختن آن داخل یک ظرف دیگر، یا بازی با اسباب بازی‌های چرخ و آب/ شن (اسباب‌بازی‌های دیسکاوری برای این کار مناسب هستند)، ساخت قلعه‌های شنی، کندن و ریختن باشد!
-
استفاده از یک فعالیت غذایی مانند استفاده از قاشق و خوردن پودینگ.
-
برچسب‌ها، تمبرها و غیره را روی بازوی داخلی قرار دهید، به آن نگاه کنید و آن را بکنید.
-
بازی با پول و دراز کردن دست برای گرفتن بقیه پول
-
“بزن قدش” به صورتی که کف دست به سمت بالا باشد
-
تخم مرغ‌های پلاستیکی را با وسایل مختلف پر کنید و با آن‌ها جغجغه‌های دستی درست کنید! این سوپیناسیون برای پرونیشن، خم شدن یا کشیدن مچ دست یا آرنج است.
-
برچسب‌های کوچکی را در زیر گل میخ‌های بزرگ در یک تخت سوراخ‌دار پنهان کنید.
فعالیت‌های حسی در درمان همی پلژی
- بازی در برنج، شن و ماسه، و بافت های مختلف
- تحمل وزن باعث ایجاد ورودی حسی می‌شود و می‌تواند به کشش عضلات سفت کمک کند
- حتماً فعالیت‌های دو جانبه زیادی را انجام دهید که با استفاده از هر دو دست به طور فعال انجام می‌شوند. خیلی از بچه‌های دو ساله تحمل برخورد مستقیم با طرف آسیب‌دیده را ندارند، بنابراین فعالیت‌ها باید خلاقانه و سرگرم کننده باشند.
- همچنین اگر کودک شما به طور مداوم دست خود را مشت می‌کند، می‌توانید یک اسپلینت نئوپرن را در نظر بگیرید.
- یک سینی پر از پودینگ شکلاتی، کرم زده شده، یا ژله مکانی عالی برای نقاشی کردن با دو دست است. همچنین لیسیدن آن‌ها از هر دو دست نیز خوب است.
- شما همچنین می‌توانید نقاشی با دست را روی آینه، کنار وان، تخته سفید یا تابلوی نقاشی انجام دهید.
- ظروف کلاسیک برنج، لوبیا، و شن و ماسه در یک ظرف دردار را در نظر بگیرید و چیزهایی را در آن دفن کنید.
- می‌توانید از یک استخر بچه استفاده کنید و کودک خود را در آن قرار دهید یا دست آسیب‌دیده او را درون یک ظرف بزرگ‌تری ببرید و در حالی که دست کودک دنبال چیزی درون ظرف می‌گردد وزن او را نیز تحمل می‌کند. (این کار برای حرکت دادن انگشتان پا نیز مفید است)
- برای تحریک علاقه به استفاده از دست آسیب‌دیده، ناخن‌های کودک خود را لاک بزنید.
- از آتل دست و انگشتر و دستبند‌های رنگی و جذاب در طرف آسیب دیده استفاده کنید.
- بگذارید کودک شما با ماژیک‌های قابل شستشو یا رنگ روی دست خود نقاشی کند. این کار، به خصوص اگر به دنبال تحریک باشند، کمک خواهد کرد.
دست درمانی برای کودکان مبتلا به همی پلژی
- فعالیت‌های تحمل وزن دو طرفه اندام فوقانی و کشش یک طرفه به سمت هر دو طرف (تلاش برای کشیدن طرف آسیب‌دیده)
- چرخش تنه (هر دو روش)
- فعالیت‌های دو طرفه که هر دو دست با هم حرکت می‌کنند و همچنین فعالیت‌هایی که یک دست ثابت است و دست دیگر تمرین داده می‌شود
- کشش دو طرفه و یک طرفه در روش‌های متنوع و موقعیت‌های مختلف.
- نگه داشتن اشیاء بزرگ با دست در هنگام راه رفتن مانند توپ یا مخروط
- برای گرفتن چیزی با دست، سعی کنید بازوی خود را تا حد امکان ثابت نگه دارید. در ابتدا می‌توانید ساعد خود را روی میز قرار دهید.
- برای اینکه بتوایند به خوبی چیزها را با دست خود بگیرید، باید روی کشش مچ دستتان کار کنید.
- به خاطر داشته باشید که ممکن است فقط به یک کمک عملکردی در این سمت خود برسید.
- آتل ابداکشن نرم انگشت شست احتمالاً به عمل گرفتن کمک می‌کند
- راه رفتن با واکر برای تحمل وزن بسیار مناسب است.
- کارهای هماهنگی دو طرفه: هل دادن تاب با هر دو دست، گرفتن هر دو دسته اسکوتر، و تکان دادن حباب ساز در هوا با دست آسیب‌دیده روش خوبی برای مرفح و خوشایند کردن تمرین‌ها است!
- برای تقویت عمل رسیدن در دست آسیب‌دیده، کودک را به گونه‌ای قرار دهید که سمت آسیب‌دیده به اندازه کافی نزدیک باشد تا بتواند یک لامپ لمسی را لمس کند و آن را روشن و خاموش کند.
- اتومبیل‌های کوپه دنج برای کودکان مبتلا به همی پلژی چپ بسیار عالی هستند. کودک را تشویق کنید که با فشار دادن بازوی چپ خود در را باز کند.
- از توپ‌های ضد استرس و اسباب‌بازی‌هایی که نیاز به گرفتن با ۲ دست دارند استفاده کنید.
- فینگرفود، از کودک بخواهید که چیپس‌های سیب زمینی یا میان وعده‌ها را یکی در میان با دست آسیب‌دیده بخورد. می‌تواند از دست دیگر نیز برای این کار کمک بگیرد.
- سعی کنید این فعالیت‌ها را در کارهای روزمره بگنجانید.
- از کودک بخواهید با دست آسیب‌دیده ظرف را نگه دارد و با دست دیگر محتویات داخل آن را هم بزند.
- کودک شما می‌تواند با بیرون آوردن تمام ظروف نقره‌ای، به شما در تخلیه کردن ماشین ظرفشویی کمک کند.
- زمانی که می‌خواهید مواد غذایی را در کابینت بچینید، او می‌تواند جعبه‌های سریال صبحانه را بردارد و در کابینت بگذارد.
- اجازه دهید کودک تقریبا تمام مایعات را خودش در فنجان بریزد. کودک باید فنجان را با دست آسیب‌دیده نگه دارد (یک فنجان پیدا کنید که اندازه آن مناسب باشد)
کاردرمانی همی پلژی برای مچ دست
- نقاشی با انگشت روی سه پایه نقاشی
- اسباب بازی‌های مناسب برای چرخش مچ دست، مثل مکعب روبیکا و غیره
- بطری‌های حسی
- کرم اصلاح روی دیوار وان.
- شکل‌های رنگی روی یک آینه – با دست آسیب دیده آن‌ها را بگذارد و بردارد.
- تکیه دادن به دیوار با سمت آسیب‌دیده، در حالیکه نقاشی می‌کشد
- ضربه زدن به یک توپ یا بادکنک سبک وزن (مثل والیبال).
- کارهایی که می‌توانید با خمیر انجام بدهید، وانمود به پخت و پز کنید (برگرداندن پنکیک در ماهیتابه) و از بطری‌های shaker حاوی شربت ذرت و کاغذرنگی‌های پلاستیکی براق استفاده کنید (می‌توانید با استفاده از بطری آب یا بطری پلاستیکی کوچک یک shaker بسازید).
- اسباب‌بازی‌هایی که کودک می‌تواند کلید یا کوک آن‌ها را بچرخاند، مانند دستگیره اجاق گاز اسباب بازی و غیره
- وانمود کردن به حمل سینی غذا، مثل بازی “پیشخدمت” به طوری که سینی را با یک دست که در زیر آن گرفته نگه دارد.
- خانه‌های بازی و جعبه اشکال دارای کوک نیز بازی‌های خارق‌العاده‌ای هستند
کاردرمانی همی پلژی تحمل وزن
- چرخ دستی
- نشستن به پهلو و تحمل وزن هنگام بازی‌های تخته‌ای و یا پازل.
- وانمود کردن به اینکه که حیوان هستید و در جنگل چهار دست و پا راه می‌روید.
- کوسن‌ها را از روی مبل و صندلی‌ها بردارید. آن‌ها را به هم بزنید و اسباب‌بازی‌ها را در زیر آن‌ها پنهان کنید. کودک را به صورت چهار دست و پا روی کوسن‌ها بگذارید تا در حالی که به دنبال اسباب‌بازی‌ها می‌گردد وزن خود را نیز روی دست خود تحمل کند.
کاردرمانی همی پلژی فعالیت‌های دو طرفه
- گرفتن توپ.
- حمل ظروف اسباب بازی هنگام تمیز کردن.
- باز کردن بسته‌های آبنبات (انگیزه بسیار) و بسته‌های غذایی.
- اسباب‌بازی‌هایی که به دو دست احتیاج دارند مثل لگو
- لباس پوشاندن به عروسک
- خالی کردن سطل زباله.
- تمیز کردن میز شام (برداشتن ظروف نشکن).
- چرخاندن دسته‌های فوتبال دستی.
- طناب بازی
- نخ کردن مهره‌ها
- خیاطی – یک حلقه گلدوزی تهیه کنید و پارچه را روی آن قرار دهید. با دست آسیب دیده حلقه را نگه داشته و با دست دیگر آن را ببندید.
- نگه داشتن کاغذ با دست آسیب‌دیده و کشیدن نقاشی
- نگه داشتن کاغذ با دست آسیب‌دیده و بریدن آن
- کشیدن سبد لباسشویی با دو دست بر روی زمین (می‌توانید آن را با دفتر تلفن‌های سنگین پر کنید، یا با یک پتوی کودک آن را بپوشانید و سپس یک عروسک را درون آن قرار دهید). این کار را می‌توان با راه رفتن بر روی زانوها انجام داد که پاها نیز در برخی فعالیت‌ها شرکت کنند.
تعادل
- درمان همی پلژی با پرش در تشک جامپینگ بادی برای کمک به تعادل بسیار عالی و ارزان است.
- قدم زدن بر روی جدول کنار خیابان با دست‌های باز
- تفریحی کشتی گرفتن.
- تاب سواری زباد در پارک.
- ترامپولین با توری ایمنی
درمان همی پلژی با موسیقی و نواختن با دست
- سازهای کوبه‌ای مثل ماریمبا می‌تواند یک وسیله خوب باشد
- تمبورین نیز یک ابزار عالی برای سوپیناسیون / پرونیشن است زیرا از نظر بصری بسیار جذاب است. یک تمبورین بانمک با طرح حیوان برای فرزندتان بخرید که یک دسته در وسط آن داشته باشد تا وزن آسان‌تر توزیع شود.
- همچنین ممکن است کیبورد / پیانو بتواند تمرین خوبی برای تقویت عضلاتی که برای نوشتن مورد نیاز است، باشد.
- از نظر توانایی سمت راست / چپ مغز، موسیقی تنها فعالیتی است که به کل مغز نیاز دارد.
چنگ زدن گاز انبری
این حرکتی است که شما وقتی می‌خواهید چیزی را بین انگشت شست و انگشت دیگر خود (انگشت کنار انگشت شست خود) بگیرید، استفاده می‌کنید. چنگ زدن گاز انبری از طریق فشار دادن پدهای انگشت شست و انگشت اشاره به یکدیگر انجام می‌شود. این حرکت به ما کمک می‌کند تا بتوانیم وسایل کوچک را برداریم.
- برداشتن وسایل کوچک و قرار دادن آن‌ها در جعبه تخم مرغ
- سرگرمی با بطری آب. برای این کار از بطری‌های پلاستیکی شفاف، موچین و چوب خرد شده استفاده کنید. وسایل کودک را درون بطری خالی قرار دهید. این وسایل می‌توانند هر چیزی باشند که بتوان آن‌ها را در آب قرار داد مانند گل‌های پلاستیکی، اجسام براق و درخشان مانند پولک، و اشیاء فلزی کوچک. سپس بطری را با آب ساده یا رنگی پر کنید. اگر نگرانید که کودک درب بطری را باز کند، می‌توانید درب آن را نوار یا چسب بزنید. این کار دست‌ها را درگیر می‌کند و از نظر بصری جذاب است. رنگ روغن و رنگ غذا نیز جلوه خوبی به آن می‌بخشد.
- برای کودکانی که باید بر روی حرکات ظریف آن‌ها کار کنید، برچسب‌هایی را روی دست و بازوی سالم آن‌ها بچسبانید. به این ترتیب کودک برای جدا کردن برچسب باید از دست آسیب‌دیده استفاده کند. بیشتر کودکان عاشق این برچسب‌ها هستند.
- خرد کردن دستمال کاغذی یک تمرین بدون نیاز به تکنولوژی است. بگذارید کودک دستمال کاغذی را خرد کند و سپس آن‌ها را دور اتاق پخش کند. سپس آن‌ها را تشویق کنید که راه بروند یا چهار دست و پا بروند و با انگشتان پا تکه‌های دستمال کاغذی را بردارند. این کار هم به دست و هم به پای آن‌ها کمک می‌کند!